2020‘ DE BİZİ NELER BEKLİYOR
“NE OLACAK ŞİMDİ” ÜZERİNE BİR YAZI
2020’ ye artık kısa bir süre kaldı. Her yeni yılda umutlu bir beklenti içine girilir. Ancak bu yıl bu beklenti içine girmek ne kadar doğru olacak yazımı okuduktan sonra kararı sizlere bırakıyorum. Bir süreden buyana yani 2019 yılını ekonomik kriz, işten çıkarmalar ile geçti ve maalesef bu durum ile de 2019 yılını geride bırakacağız. Bir hatırlayalım, 2019 da tarım ve özellikle’de sebze fiyatlarında artışlar yaşandı. Bir tarım ili olarak Çanakkale’ de de sebzedeki fiyat pahalılığı tüketicileri isyan ettirmişti. Bu arada tüm Türkiye genelinde işten çıkarmalar attı, buda izsizlik rakamlarına yansıdı. Türkiye belki de işsizlik rakamlarında görmediği oranları gördü 2019’da. Hükümet artan işsizlik rakamlarını aşağıya çekmek için İŞKUR tarafından İş Başı Eğitim Programını ve mevsimlik kısa dönem iş olanaklarını devreye soktu. Ancak işsizlik o kadar artmıştı ki bu müdahalelerde işsizlik rakamlarını düşürmedi. Çanakkale de ‘de işten çıkarmalar vardı. Çanakkale’nin en büyük sanayi devi İÇDAŞ önce işçilere ücretsiz izine çıkardı ardından’ da işlerine son verdi. Gelen bilgilere göre sadece İÇDAŞ’ tan işten çıkarılan işçi sayısı 400’ den fazla. Biga’ da 2019 yılı içerisinde DOĞTAŞ ve DOĞTAŞ’ a mal üreten 4 mobilya atölyeside krizden nasibini aldı. Bu atölyeler krize direnemedi, bazıları kepenk kapattı. Üstüne üstlük Biga bir de görülmemiş bir dolandırıcılığa ev sahipliği yaptı. Dolandırıcı trilyonları vurarak Biga esnafına son darbeyi vurdu. Biga’ da esnaf kaptırdığı paraları gizlediği için dolandırıcılığın miktarı bile tam ortaya çıkarılamadı. Dolandırılan bankalarında olması bu kadarına da pes dedirtti. Tabi ekonomik kriz en çok inşaat şirketlerini vurdu. 2019 yılında tüm Türkiye’ de yüzlerde binlerce inşaat şirketi iflas etti. Çanakkale’ de’ de Hakem İnşaat, Kale Bayar İnşaat ve birçok irili ufaklı inşaat şirketi battı. Batan inşaat firmaları tek hayali kiradan kurtulmak ve bir ev sahibi olmak isteyen çok sayıda ailenin hayallerini söndürdü. Ev almak için temelden inşaata girerek biraz daha uygun fiyatlı ev sahibi olmak isteyen ailelerin müteahhitlere ve inşaat şirketlerine verdiği para ve kaparolar buhar oldu. Batmayan inşaat şirketleri de ayakta kalmak için neredeyse maliyetine daire sattı ve inşaatlarını durdurdu. Tüm Türkiye’ de ve Çanakkale’de yarım kalan bitirilmemiş inşaat mezarlığına döndü. Çanakkale’ de Eski mezarlığın karşısında bir inşaat şirketinin çeklerini ödeyebilmek için 4 adet 1+1 daireyi 200 Bin TL nakit paraya sattığı kısa sürede Çanakkale’ de gündem olmuştu. Türkiye 2019 yılında KONKORDATO kelimesi ile tanıştık. Konkordato ilan eden firmalar o kadar fazlaydı ki hükümet Olağanüstü Hali gerekçe göstererek şirketlerin konkordatolarını askıya aldı. Şirketler adeta Konkordato yarışına girdi. Çanakkale’ de de tanıdık bir çok şirket Konkordato ilan etti. Konkordato kapsamında ertelenen borçların nasıl ödeneceği ve Konkordato ilan eden şirketlerin Çanakkale piyasasına borçlarını hangi şartlarda ve nasıl ödeneceği sorusu cevapsız kaldı. Konkordato ilan eden şirketler ile çalışan küçük esnaf batı kepenk indirmek zorunda kaldı. Konkordato ilan eden firmalar ise çalışmaya devam ediyor. Peki Konkordato ilan eden şirketlerin bu zararlarını neden esnaflar çekti. 2019 yılında Türki’ ye genelinde ve Çanakkale’ de karşılıksız çek ve senet, dolandırıcılık rakamları rekor kırdı. Tüm bunlar yaşanırken akaryakıta, elektiriğe, doğalgaza tam bir zam yarışı yaşandı. Otomatik olarak akaryakıta zamma alışan vatandaşlar yüksek oranda elektiriğe yapılan zam ile adeta çarpıldı. Doğalgaza tabir yerinde ise uçuk yapılan zam kış 2019’un kış aylarında vatandaşı vuracak. Gıda maddelerine gelen zamlar vatandaşa ekstra bütçe açığı olarak yansıdı.hükümetin bütçe açığı olurda vatandaşının olmaz mı? tabiî ki olur. Şimdi söyleyin bakalım 2020, 2019 yılından daha iyi geçer mi ?
2020 YILI NASIL GEÇER, YADA GEÇMEZ
2020 yılı ile ilgili acayip uçuk olan fikirlerimi paylaşmak isterim sizlerle. Zaten dış borcumuz dillere destan, üretimi arttırmak için gerekli hamleler yapılsa da bu halelerin ekonomiye yansıması yıları alacak bu nedenle yıllardan beri yapılan beton yatırımının ceremesini hep birlikte diyeceğim ama genelde orta halli vatandaşlar çekecek. Zaten işi yerinde olan ve gelirlerini arttıran kesimin sesi çıkmıyor çıkmazda. Vatandaş 2020 yılında da sıkıntı içinde olacak. Neden mi çünkü yeni ev aldı kredi çekti, yeni araba aldı kredi çekti, tatile gitti kredi kartından harcama yaptı. Ne oldu. BORÇ oldu. Nasıl ödenecek, Taksitle. Ama limitler aşıldı ve artık kredi kartları YETERSİZ BAKİYE uyarısı veriyor. Neye güveniyoruz, maaşımıza peki işler kötüye giderse ekonomik kriz nedeni ile işten çıkarılırsak, o güvendiğimiz maaşlar ödenmesse…. İşte kötü tablo. Tüm bunları neden yazdım. Amacım karamsarlık yaratmak değil ama durumunda farkında olmaz lazım. Şimdi kendimize şu soruları sorup verdiğimiz cevaplara göre tedbir almalıyız bence. Türkiye’ nin ciddi bir dış borcu var, vatandaş nasıl kredi ve kredi kartlarını çok zorlanarak ödüyorsa devlette aynı durumda. Ağır borç yükü yatırımlara da olumsuz yansıyacak gibi görünüyor ve biz bunu 2020 yılında bence daha fazla göreceğiz. Hükümet mevcut ödemesi gereken borçları nasıl ödeyecek ? borçları öderken yatırım yapabilecek mi? Hep soru işareti. Şimdi bir değerlendirme yapalım. Sosyal güvenlik sistemi alarm veriyor. SGK bu durumda nasıl hizmet verecek, 2020 ve ilerleyen yıllarda göreceğiz, SGK Devlet Hastanelere ve Üniversite Hastanelerine ödemelerini aksatarak yada büyük bir bölümünü keserek yapabiliyor. Çünkü SGK açığı çok ciddi boyutta, böyle giderse sağlık hizmetleri nasıl verilecek bilemiyorum. Hatta bazı hastanelerin batacağı bile söyleniyor. Birde kur konusu var, Dolar ve Euro’ da kur nasıl olacak. Bu konuda tek söyleyeceğim bir şey var. Ülkenin daha fazla kur artışını kaldıracak durumu kalmadı. Eğer 2020 yılında bu konuda bir sıkıntı olursa sabit kur dönemi geri geliri mi ? sorusunu soruyorum kendime. Hatta bu konu ile ilgili bankalarda bulunan Dolar ve Euro cinsinden hesapların TL’ye çevrileceği söylentileri bile çıktı sizde duymuşsunuzdur. Birde başımıza büyük bela olan ve uzun yıllarda bela olmaya devam edecek hükümetin taahhütlü yaptırdığı köprüler, yollar, hastaneler var. Biliyorsunuz ki geçsen de geçmesen de hizmet aslanda almasan da ödeyeceğimiz taahhütlerimiz var. Buda bütçeyi çok zorlayan başka bir konu. Son olarak Suriyeli sığınmacılar. Gerçi ben artık onların geri döneceğine inanmasam da onlar sığınmacı. Avrupalılar belirli sayıda Suriyeli sığınmacı kabul ettiler. Yunanistan kabul ettiği Suriyeli sığınmacıları adada tutular ana karaya geçmelerine izin vermiyor. Türkiye’ de yaklaşık 4 milyon Suriyeli sığınmacı var ülkemizde. Bu insanlar savaştan kaçan ve bize sığınan insanlar. Şimdi ilk dönem sorun ve sıkıntı yoktu. Ama kriz başlayınca ve ağırlaşınca Suriyeliler sorun oldu. Sığınmacı sayısının artması beklenirken Türkiye’ de doğan Suriyeli bebek sayısı da 500 bine yaklaştı. Avrupa birliği ve ülkeleri Suriyeli sığınmacılar ile ilgili taahhüt ettiği ödemeleri gönderdi mi ? bilmiyorum ama yeni doğanlar ile birlikte 4.5 milyon Suriyeli sığınmacının sadece sağlık hizmetleri bile büyük miktar demek. Sadece sağlıkla kalmıyor, yapılan yarımlar. Bütçe açığı her geçen gün büyüyor. Fırat’ ın doğusuna yapılan operasyon ile güvenli bölge konusu çözülür ve 35 kilometre derinliğinde bir güvenli bölge oluşursa Suriyeliler, bu güvenli bölgede yapılacak yeni kentlere geri döner mi ? buda soru işareti. Tüm bu maddeleri topladığınızda 2020 yılında bizleri ne gibi bir yıl bekliyor hesaplamasını siz yapın. Bir ikazda daha bulunmak isterim 2020 yılında kriz derinleşir her şey kötüye giderse benim bankada faizde param var, banka kasada altınım var, bankada dolar hesabım var yada benin kira gelirlerim var ben rahatlıkla geçimimi sağlarım diyen arkadaşlara her şey göründüğü gibi olmaya bilir dikkatli olun derim. Umarım 2020 yılı bu senaryodan çok daha farklı borçlarını çevirebilen ve yatırım yaparak büyüyen bir Türkiye olmasını temenni ediyorum. Vatandaşlarında zor günleri geride bıraktığı ekonomik sorunlarını en aza indirmiş ve çocuğu ile genci ile ve yaşlısı ile geleceğe güvenle bakan bir ülke olması diliyorum. Ne yapayım bende hayalimin gerçekleşmesini bekleyeceğim…
